حسابداری پیمان های بلند مدت : پیمانکاری فعالیتی گستردیه است که حوزه های مختلفی مانند ساختمان سازی، تاسیسات، ساخت پالایشگاه، سد سازی و… را در بر میگیرد. چرخه پیمانکاری دارای جزئیات فنی زیادی است که از تهیه اسناد مناقصه شروع می شود و تا تحویل قطعی کار به کارفرما ادامه می یابد.
در کشور ما ایران مقررات خاصی در مورد شرکت های پیمانکاری وجود دارد که حاکم بر تعهدات پیمانکار و کارفرما و سایر مسائل مربوط به پیمانکاری است.
یکی از مقررات مهم در شاخه پیمانکاری، شرایط عمومی پیمان است که در 5 فصل و 54 ماده تنظیم شده است. (جهت دانلود قوانین شرایط عمومی پیمان اینجا کلیک کنین.)
مقدمه ای بر استاندارد حسابداری شماره 9 پیمانهای بلند مدت
مهم ترین مسئله حسابداری پیمان های بلند مدت زمان شناسایی درآمد و سود یا به عبارت صحیح تر تخصیص درآمد ها و هزینه های پیمان به دوره هایی است که در آن دوره ها عملیات موضوع پیمان اجرا می شود.
استاندارد حسابداری شماره 9 با عنوان حسابداری پیمان های بلند مدت جهت جلوگیری از تحریف نتایج عملکرد و نارسایی در شناسایی درآمد و هزینه پیمان از روش درصد پیشرفت کار استفاده می نماید. اما قابل توجه می باشد که روش درصد پیشرفت کار نیز دارای معایبی است که می توان به، سنجش در صد میزان پیشرفت کار، برآورد مخارج و ارزیابی توان واحد تجاری برای صورت حساب کردن کارهای انجام شده و وصول مبالغ آن از کارفرما اشاره کرد
دانلود جدیدترین استانداردهای حسابداری ایران 1402
تعاریف اصطلاحات بکار رفته در استاندارد حسابداری پیمان های بلندمدت شماره 9
- پيمان بلندمدت: پيماني است كه براي طراحي، توليد يا ساخت يك دارايي منفرد قابل ملاحظه يا ارائـه خدمات (يا تركيبي از داراييها يا خدمات كه تواماً يك پروژه را تشكيل دهد) منعقد ميشود و مدت زمان لازم براي تكميل پيمان عمدتاً چنان است كه فعاليت پيمان در دورههاي مالي متفاوت قرار ميگيرد. پيماني كه طبق اين استاندارد، بلندمدت تلقي ميگردد، معمولاً در طول مدتي بيش از يكسال انجام خواهد شد. با اين حال، مدت بيش از يكسال، مشخصه اصلي يك پيمان بلندمدت نيست. برخي پيمانهاي با مدت كمتر از يكسال، هرگاه از نظر فعاليت دوره، داراي چنان اهميت نسبي باشد كه عدم انعكاس درآمد و هزينه عملياتي و سود مربوط به آن منجر به مخدوش شدن درآمد و هزينه عملياتي و نتايج دوره و عدم ارائـه تصويري مطلوب توسط صورتهاي مالي گردد، بايد به عنوان پيمان بلندمدت محسوب شود، مشروط بر اينكه رويـه متخذه در واحد تجاري از سالي به سال ديگر به طور يكنواخت اعمال گردد.
- پيمان مقطوع: پيمان بلند مدتي است كه به موجب آن پيمانكار با يك مبلغ مقطوع براي كل پيمان يا يك نرخ ثابت براي هر واحد موضوع پيمان كه در برخي از موارد ممكن است براساس موادي خاص مشمول تعديل قرار گيرد، توافق ميكند.
- پيمان اماني (پيمان با حقالزحمه مبتنيبر مخارج): پيمان بلند مدتي است كه به موجب آن مخارج قابل قبول يا مشخص شده در متن پيمان به پيمانكار تأديه و درصد معيني از مخارج مزبور يا حقالزحمه ثابتي نيز به پيمانكار پرداخت شود .
- پيشدريافت پيمان: بخشي از مبالغ دريافتي توسط پيمانكار است كه كار مربوط به آن تا تاريخ ترازنامه انجام نشده است.
مبالغ دریافتی بابت پیشرفت کار عبارت است از:
1- علی الحساب ها: مبالغی است که به طور موقت در قبال صورت حسابهای صادره در دست بررسی دریافت می شود.
2- سایر دریافتها: عبارت است از اقلامی که ماهیت علی الحساب نداشته، لیکن در قبال پیشرفت کار دریافت می شود و نیز در برگیرنده آن بخش از مبالغ پیشرفت دریافت پیمان است که کار مربوط به آن تا تاریخ ترازنامه انجام شده است.
- مبالغ دريافتني بابت پيشرفت كار: عبارت است از مبالغ قابل دريافت كه بابت صورت حسابهاي صادره در حسابها منظور شده است.
- زيانهاي قابل پيشبيني: زيانهايي است كه انتظار ميرود در طول مدت پيمان ايجاد شود مبلغ زيان مذكور بدون توجه به موارد زير براورد ميشود:
الف- شروع یا عدم شروع کار پیمان
ب- حصه ای از کار که تا تاریخ ترازنامه انجام شده است.
میزان سودی که انتظار می رود از پیمان های دیگر حاصل شود.
نکته: به استثنای پیمانهایی که پیمان واحد تلقی می شود.
فرایند مراحل اصلی انتخاب پیمانکار اتمام پروژه
فعالیت پیمانکاری معمولا فرایندی هدفمند و دارای چارچوب می باشد که آگهی از آن برای گزارشگری مالی بسیار مفید است. لذا چرخه فرایند انتخاب پیمانکار به شرح ذیل می باشد:
1- شرکت در مناقصه،
2- انعقاد قرارداد و ارائه ضمانت نامه بانکی معتبر با توجه به شرایط قرارداد،
3- تحویل و تجهیز کارگاه (مخارجی که پیمانکار برای تجهیز کارگاه انجام می دهد به عنوان بهای تمام شده پیمان یا کار در جریان پیشرفت منظور می شود.)،
4- اجرای عملیات اصلی،
5- تهیه صورت وضعیت کارهای انجام شده،
6- تحویل موقت پروژه،
7- تحویل صورت وضعیت قطعی ( درصورت تایید نسبت به آزاد سازی 50 درصد سپرده حسن انجام کار توسط کارفرما صورت می پذیرد.)،
8- تحویل قطعی پروژه و
9- ارائه صورت حساب نهایی و آزاد سازی سپرده و ضمانت نامه های بانکی.
سوال: از نظر حسابداری مرحله مناقصه برای پیمانکار دارای مخارجی است که عموماٌ مخارج پیش از قرارداد نامیده می شود. آیا این مخارج به حساب هزینه دوره منظور می شود یا خیر؟ در صورت انتخاب پیمانکار به حساب پیمان منظور می شود و در صورت عدم انتخاب پیمانکار به حساب هزینه دوره منظور می شود.
مثال عملی شماره 1: شرکت یوز در مهرماه سال 1402 برای شرکت در مناقصه ساخت یک ورزشگاه فوتبال شرکت کرده است. مبلغ 000ر000ر5 ریال با بخت خرید اسناد مناقصه و مبلغ 000ر000ر20 ریال نیز به عنوان سپرده شرکت در مناقصه به حساب مناقصه گذار (کارفرما) واریز کرده است. ثبت های لازم در دفاتر شرکت پیمانکار (شرکت یوز) را اعمال نمایید.
ثبت شماره 1
پروژه های درجریان مناقصه 000ر000ر5
موجودی نقد و بانک 000ر000ر5
– بابت خرید اسناد مناقصه شرکت در ساخت ورزشگاه فوتبال
ثبت شماره 2
سپرده شرکت در مناقصه 000ر000ر20
موجودی نقد و بانک 000ر000ر20
– بابت سپرده مناقصه شرکت در ساخت ورزشگاه فوتبال
قسمت دوم مثال: در صورت برنده شدن شرکت یوز در مناقصه، ثبت های لازم را در دفاتر پیمانکار اعمال نمایید.
ثبت شماره 1
پیمان در جریان پیشرفت 000ر000ر5
پروژه های در جریان مناقصه 000ر000ر5
– انتقال هزینه های خرید اسناد خزانه به حساب مخارج ساخت پیمان
ثبت شماره 2
موجودی نقد و بانک 000ر000ر20
سپرده شرکت در مناقصه 000ر000ر20
– بابت آزاد سازی سپرده شرکت در مناقصه
اگر شرکت یوز در مناقصه برنده نمی شد می بایست هزینه مذبور به هزینه دوره شناسایی گردد و در صورت شناسایی هزینه دوره در سال مالی بعد در صورت انعقاد قرارداد با شرکت کارفرما نباید مخارج را در دوره مالی بعد به حساب پیمان برگشت دهد.
مخارج پیمان در حسابداری پیمان های بلند مدت
بر اساس بند 12 الی 17 استاندارد حسابداری شماره 9 مخارج پیمان باید مشتمل بر موارد ذیل باشد:
الف- مخارجي كه مستقيماً با يك پيمان مشخص مرتبط است،
ب- مخارجي كه بين پيمانها مشترك بوده و تسهيم آن به پيمانهاي جداگانه امكانپذير است، و
ج- ساير مخارجي كه به موجب مفاد پيمان مشخصاً قابل مطالبه از كارفرما است.
1- مخارج مستقيم يك پيمان دربر گيرنده مواردي از قبيل كار مستقيم (شامل سرپرستي و نظارت مستقيم)، مواد اوليه مصرفي، استهلاك و اجاره ماشينآلات و تجهيزات، مخارج جابجايي مواد، ماشينآلات و تجهيزات، مخارج مستقيم طراحي و كمك فني، مخارج براوردي كارهاي اصلاحي و تضميني و ادعا توسط اشخاص ثالث است. اين مخارج را ميتوان به ميزان درآمدهاي اتفاقي خارج از شمول تعريف درآمد پيمان (از قبيل درآمد حاصل از فروش مواد و ماشينآلات اضافي) كاهش داد.
2- مخارج مشترك قابل تسهيم بين پيمانهاي مختلف مشتمل بر حق بيمه، مخارج غير مستقيم طراحي و كمك فني و سربار پيمان است. اين مخارج برحسب ماهيت آن طبقهبندي و با اعمال يكنواخت روشهاي سيستماتيك و معقول به پيمانهاي مختلف تخصيص مييابد. تخصيص مزبور مبتني بر سطح معمول فعاليت واحد تجاري است. سربار پيمان دربر گيرنده مواردي از قبيل مخارج تهيه و پردازش ليست حقوق كاركنان پيمان است. مخارج مشترك همچنين ميتواند با توجه به استاندارد حسابداري شماره 13 با عنوان حسابداري مخارج تأمين مالي، دربرگيرنده مخارج استقراض مرتبط با پيمانها نيز باشد.
مثال عملی شماره 2: اگر شرکتی برای تامین مالی یک پروژه پیمانکاری مبلغ 000ر000ر300 ریال تسهیلات مالی جعاله با نرخ 18 درصد از بانک دریافت کرده و مدت این پروژ نیز طولانی باشد، و مخارج تامین مالی در صورت احراز شرایط لازم باید به بهای تمام شده پیمان اضافه شود. اگر این تسهیلات در پایان شهریور ماه سال 1402 اخذ شده باشد و میانگین موزون مخارج پروژه در شش ماهه دوم سال مبلغ 000ر0000ر120 ریال باشد مخارج تامین مالی قابل انعکاس در بهای تمام شده پروژه چه میزان می باشد:
000ر000ر150=(6/12*000ر000ر300)
000ر000ر27=18%*000ر000ر150
000ر600ر21=18%*000ر000ر120
با توجه به اینکه مجموع مخارج تامین مالی بیشتر از مخارج تامین مالی قابل انتساب به پروژه است تنها مبلغ 000ر600ر21 ریال آن به بهای تمام شده پروژه منظور و مابقی مبلغ اضافه 000ر4000ر5 ریال به هزینه مالی دوره منظور می شود.
3- ساير مخارجي كه به موجب مفاد پيمان مشخصاً قابل مطالبه از كارفرما است، دربر گيرنده مواردي از قبيل مخارج اداري عمومي و مخارج توسعه ميباشد كه جبران آن به طور مشخص در پيمان قيد شده است.
4- مخارجي را كه نميتوان به فعاليت پيمانكاري يا به يك پيمان مشخص مربوط دانست جزء مخارج پيمان منظور نميشود. نمونههايي از اين مخارج عبارت است از مخارج اداري، عمومي و فروش، مخارج تحقيق و توسعه كه جبران آن در پيمان مشخص نشده و استهلاك ماشينآلات و تجهيزاتي كه در فعاليت پيمانكاري استفاده نشده است.
5- مخارج تحملشده قبل از انعقاد پيمان، درصورت انعقاد پيمان در دوره جاري يا حصول اطمينان از انعقاد پيمان در دوره بعد، به حساب پيمان منظور ميشود. هرگاه اين مخارج به عنوان هزينه دورهاي كه در آن وقوع يافته محسوب شود و پيمان در دوره بعد منعقد گردد، چنين مخارجي را نبايد به حساب پيمان برگشت داد.
مثال عملی شماره 3:
شرکت یوز در مناقصه مرتبط با ساخت ورزشگاه فوتبال به عنوان برنده انتخاب شده است. مبلغ پیمان 000ر1 میلیون ریال و مذت اجرای پیمان سه ساله می باشد. سایر اطلاعات به شرح جدول ذیل:
شرح موضوعات | سال اول – مبلغ میلیون ریال | سال دوم – مبلغ میلیون ریال | سال سوم – مبلغ میلیون ریال | |
مخارج تحمل شده | 250 | 400 | 530 | |
مخارج برآوردی لازم برای تکمیل پیمان | 210 | 75 | – | |
ضورت وضعیت تایید شده | 200 | 500 | 300 | |
پیش دریافت | 200 | – | – |
نسبت به شناسایی ثبت های مخارج و پیش دریافت در دفاتر شرکت یوز اقدام نمایید.
با توجه به اینکه در مثال شماره 1 مبلغ 000ر000ر5 ریال به عنوان هزینه خرید اسناد مناقصه در حساب مخارج پیمان ثبت شده است کافی است در سال اول مابه التفاوت مبلغ انباشته مخارج تحمل شده با هزینه خرید اسناد مناقصه به مبلغ 245 میلیون ریال در دفاتر مالی شرکت یوز ثبت شود.
شرح سند | سال اول | سال دوم | سال سوم | |||||
بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | |||
پیمان در جریان پیشرفت | 245 | 150 | 130 | |||||
موجودی نقد و بانک | حساب های پرداختنی | 245 | 150 | 130 | |||||
محاسبه مخارج سال دوم | 150=400-250 | |||||||
محاسبه مخارج سال سوم | 130=530-400 |
ثبت پیش دریافت در سال اول در دفاتر مالی شرکت یوز:
موجودی نقد و بانک 000ر000ر200
پیش دریافت ها 000ر000ر200
تهیه صورت وضعیت توسط پیمانکار و جهت ارائه به کارفرما
صورت وضعیت ها معمولا ماهانه تهیه و پس از تایید مهندس مشاور و ناظر برای کارفرما ارسال می شود. صورت وضعیت هم شامل کارهای انجام شده و هم دربرگیرنده مصالح پای کار است.
صورت وضعیتهای ارسالی توسط پیمانکار طی دوره بیشتر جنبه موقت و علی الحساب دارند که کارفرما در صورت تایید ضورت وضعیت، خالص آن را، پس از کسر کسورات به حساب پیمانکار واریز می نماید.
کسورات اصلی صورت وضعیت پیمانکار بر اساس استاندارد حسابداری پیمانهای بلند مدت شامل
1- مالیات،
2- بیمه،
3- سپرده حسن انجام کار، و
4- اقساط پیش دریافت می باشد.
مثال عملی شماره 4: صورت وضعیت های تایید شده شرکت یوز به شرح زیر است:
شرح موضوع | سال اول – میلیون ریال | سال دوم – میلیون ریال | سال سوم – میلیون ریال |
مبلغ صورت وضعیت | 200 | 500 | 300 |
کسورات: | |||
سپرده بیمه – 5% | 10 | 25 | 15 |
مالیات – 5% | 10 | 25 | 15 |
سپرده حسن انجام کار – 10% | 20 | 50 | 30 |
اقساط پیش دریافت | 75 | 35 | 90 |
خالص | 85 | 365 | 150 |
نحوه ثبت صورت وضعیت های تایید شده در دفاتر شرکت یوز (پیمانکار) در سه سال به شرح ذیل می باشد:
شرح حساب | سال اول – میلیون ریال | سال دوم – میلیون ریال | سال سوم – میلیون ریال | |||
بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | |
حساب دریافتنی – کارفرما | 200 | 500 | 300 | |||
حساب دریافتنی – مبالغ بازیافتنی پیمان | 200 | 500 | 300 |
صورت وضعیت تایید شده بیانگر آن بخش از کارهای انجام شده است که توسط کارفرما تایید شده است. اما برابر با درآمد پیمان نمی باشد.
درآمد پیمان بر اساس روش درصد پیشرفت پیمان شناسایی می شود.
نحوه ثبت وصول صورت وضعیت های تایید شده در دفاتر شرکت یوز (پیمانکار) طی سه سال به شرح ذیل می باشد:
شرح سند | سال اول – میلیون ریال | سال دوم – میلیون ریال | سال سوم – میلیون ریال | |||
بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | |
پیش پرداخت مالیات | 10 | 25 | 15 | |||
سپرده بیمه | 10 | 25 | 15 | |||
سپرده حسن انجام کار | 20 | 50 | 30 | |||
پیش دریافت | 75 | 35 | 90 | |||
موچودی نقد و بانک | 85 | 365 | 150 | |||
حساب دریافتنی – کارفرما | 200 | 500 | 300 |
درآمد پیمان در حسابداری پیمان های بلند مدت
بر اساس استاندارد حسابداری شماره 9 حسابداری پیمان های بلند مدت درآمد پیمان در برگیرنده موارد زیر است که شامل:
الف- مبلغ اوليه درآمد كه در پيمان مورد توافق قرار گرفته است،
ب- تغيير در ميزان كار پيمان، ادعا و ساير دريافتهاي تشويقي در ارتباط با عمليات پيمان:
- تا ميزاني كه احتمال رود اين موارد منجر به درآمد گردد، و
- اين موارد را بتوان بهگونهاي قابل اتكا اندازهگيري كرد.
1- درآمد پيمان به ارزش منصفانه مابهازاي دريافتي يا دريافتني اندازهگيري ميشود. اندازهگيري درآمد پيمان تحت تأثير ابهامات گوناگوني است كه به نتيجه رويدادهاي آتي بستگي دارد. براوردها اغلب با وقوع رويدادها و رفع ابهامات تجديد نظر ميشود. بدين ترتيب مبلغ درآمد پيمان ممكن است از دورهاي به دوره ديگر تغيير كند. براي مثال :
الف. پيمانكار و كارفرما ممكن است در دورهاي پس از دوره انعقاد پيمان، درمورد تغييرات يا ادعاهايي كه موجب افزايش يا كاهش درآمد پيمان گردد، به توافق برسند،
ب. مبلغ درآمد مورد توافق در يك پيمان مقطوع ممكن است به موجب مفاد پيمان، از جمله تعديل آحاد بها، افزايش يابد،
ج . مبلغ درآمد پيمان ممكن است در نتيجه جرايم تأخير در تكميل كار، كاهش يابد، يا
د. در مواردي كه پيمان مقطوع متضمن نرخ ثابت براي هر واحد محصول است، با افزايش تعداد واحدها، درآمد پيمان افزايش مييابد.
2- تغييـر پيمـان عبـارت است از دستـور كارفرما مبني بر تغيير در دامنه كاري كه قرار است طبق مفاد پيمان انجام شود. تغيير ممكن است موجب افزايش يا كاهش درآمد پيمان شود. براي نمونه، ميتوان از تغيير در مشخصات يا طراحي يك دارايي و تغيير در مدت پيمان نام برد. تغيير زماني در درآمد پيمان منظور ميشود كه:
الف. تصويب تغيير و مبلغ درآمد حاصله توسط كارفرما محتمل باشد، و
ب. مبلغ درآمد را بتوان به گونهاي قابل اتكا اندازهگيري كرد.
3- ادعا عبارت از مبالغي است كه پيمانكار از كارفرما يا شخص ثالث به عنوان جبران هزينههايي مطالبه ميكند كه در مبلغ پيمان منظور نشده است. براي مثال ادعا ممكن است ناشي از اشتباه در مشخصات يا طراحي، تأخير ايجاد شده توسط كارفرما و تغييرات مورد اختلاف در ميزان كار پيمان باشد. اندازهگيري مبالغ درآمد حاصل از ادعا متضمن درجه بالايي از ابهام است و اغلب بستگي به نتيجه مذاكرات دارد. بنابراين ادعا تنها زماني در درآمد پيمان منظور ميشود كه:
الف. مذاكرات به مرحله پيشرفتهاي رسيده باشد، بهگونهاي كه قبول ادعا ازسوي كارفرما محتمل باشد، و
ب. مبلغي را كه احتمالاً مورد قبول كارفرماست، بتوان بهگونهاي قابل اتكا اندازهگيري كرد.
4- دريافتهاي تشويقي، مبالغي است اضافي كه درصورت نيل به استانداردهاي عملكرد تعيين شده يا افزون بر آن، توسط پيمانكار دريافت ميشود. براي مثال ممكن است در پيمان پيشبيني شود كه درصورت تكميل موضوع پيمان قبل از موعد مقرر، پرداختهاي تشويقي به پيمانكار صورت گيرد. دريافتهاي تشويقي را زماني ميتوان در درآمد پيمان منظور كرد كه:
الف. پيمان تا حدي پيشرفت كرده باشد كه نيل به استانداردهاي عملكرد تعيين شده يا افزون بر آن، محتمل باشد، و
ب. مبلغ دريافت تشويقي را بتوان بهگونهاي قابل اتكا اندازهگيري كرد.
شناخت درآمدها و هزینه های پیمان بر اساس استاندارد حسابداری پیمان های بلند مدت
1- با توجه به ماهيت پيمانهاي بلندمدت، چنانچه به سبب طولانيبودن مدت لازم براي تكميل اين پيمانها، تا زمان تكميل آنها، درآمد و هزينهاي به حساب گرفته نشود، ممكن است صورت سود و زيان تصوير چندان مطلوبي از فعاليتهاي واحد تجاري در طول سال ارائه نكند، بلكه تنها ماحصل (سود يا زيان) پيمانهايي را كه در پايان سال تكميل شده است منعكس كند. بنابراين، مقتضي است كه در جريان پيشرفت پيمانها، با رعايت الزامات اين استاندارد، درآمدي را كه ميتوان نسبت به تحقق آن اطمينان حاصل كرد، به حساب گرفت. تعيين ميزان درآمد و هزينه دوره توسط واحد تجاري بايد بهگونهاي صورت گيرد كه با نوع عمليات و صنعت مورد فعاليت تناسب داشته باشد.
نکته استاندارد:
2- هرگاه بتوان ماحصل يك پيمان بلندمدت را به گونهاي قابل اتكا براورد كرد، بايد سهم مناسبي از درآمد و مخارج كل پيمان (با توجه به ميزان تكميل پيمان در تاريخ ترازنامه و متناسب با نوع عمليات و صنعت مورد فعاليت) به ترتيب به عنوان درآمد و هزينه شناسايي شود.
3- شناخت درآمد و هزينه دوره براساس ميزان تكميل پيمان، اغلب ” روش درصد تكميل پيمان“ ناميده ميشود. طبق اين روش، درآمد پيمان با مخارج تحمل شده جهت نيل به آن ميزان از تكميل تطابق داده ميشود و در نتيجه درآمد، هزينه و سود يا زيان كار انجام شده درصورت سود و زيان انعكاس مييابد.
نکته استاندارد:
4- هرگاه ماحصل يك پيمان بلندمدت را نتوان بهگونهاي قابل اتكا براورد كرد:
الف- درآمد بايد تا ميزان مخارج تحملشدهاي كه احتمال بازيافت آن وجود دارد شناسايي شود، و
ب- مخارج پيمان بايد در دوره وقوع بهعنوان هزينه شناسايي شود.
5- در مراحل اوليه پيمان، غالباً وضعيت به صورتي است كه ماحصل پيمان را نميتوان بهگونهاي قابل اتكا براورد كرد. با اين حال، ممكن است اين احتمال وجود داشته باشد كه واحد تجاري، مخارج تحملشده پيمان را بازيافت كند. بنابراين، درآمد پيمان تنها تا ميزان مخارج تحملشدهاي كه انتظار بازيافت آن ميرود، شناسايي ميگردد. از آنجا كه ماحصل پيمان را نميتوان بهگونهاي قابل اتكا براورد كرد، سودي شناسايي نميشود. از سوي ديگر اگرچه ماحصل پيمان را نميتوان بهگونهاي قابلاتكا براورد كرد، احتمال دارد كه كل مخارج پيمان از كل درآمد پيمان تجاوز كند. در چنين مواردي، هرگونه مازاد كل مخارج بر درآمد پيمان طبق بند 6 فوراً به عنوان هزينه دوره شناسايي ميشود.
نکته استاندارد:
6- هرگاه انتظار رود كه پيمان منجر به زيان گردد (كل مخارج پيمان از كل درآمد پيمان تجاوز كند)، بايد زيان مربوط، فوراً به عنوان هزينه دوره شناسايي شود.
نحوه اندازه گیری درصد پیشرفت کار بر اساس استاندارد حسابدارس شماره 9 پیمان های بلند مدت
برای تعیین درصد پیشرفت پیمان روش های مختلفی وجود دارد که بستگی به نوع فعالیت شرکت پیمانکاری می باشد. در استاندارد حسابداری شماره 9 روش های زیر معرفی شده است که شامل:
- نسبت مخارج تحمل شده پیمان برای کار انجام شده تا تاریخ صورت وضعیت مالی به کل مخارج برآوردی پیمان (روش هزینه به هزینه)،
- ارزیابی کار انجام شده و
- نسبت مقدار فیزیکی کار انجام شده به کل کار پیمان.
نکته: به دلیل وجود مشکلات فراوان در روش ارزیابی کار انجام شده و نسبت مقدار فیزیکی کار انجام شده بهتر می باشد از روش هزینه به هزینه استفاده شود.
نکته مهم : در روش هزینه به هزینه فقط مخارجی در محاسبات منظور می شود که بیانگر کار انجام شده باشد. به عنوان مثال مخارج تامین مالی و یا مخارج مواد و مصالح پای کار باید از مخارج تحمل شده انباشته کسر گردد و بعد محاسبات لازم صورت بپذیرد.
فرمول محاسبه درصد پیشرفت پیمان و درآمد پیمان بر اساس استاندارد حسابداری پیمان های بلند مدت
مخارج تحمل شده انباشته | =درصد پیشرفت پیمان |
مخارج برآوردی تکمیل پیمان + مخارج تحمل شده انباشته | |
درآمد شناسایی شده در دوره های گذشته – (درصد پیشرفت پیمان * مجموع درآمد پیمان) = درآمد پیمان در دوره جاری |
مثال عملی شماره 4: درصد پیشرفت کار بر اساس روش هزینه به هزینه برای شرکت یوز را محاسبه نمایید. سپس نسبت به محاسبه درآمد شرکت یوز و اعمال ثبت های حسابداری لازم در دفاتر مالی شرکت پیمانکار اقدام نمایید.
54.35%= | 000ر000ر250 | درصد پیشرفت پیمان در سال اول |
000ر000ر210+000ر000ر250 | ||
84.21%= | 000ر000ر400 | درصد پیشرفت پیمان در سال دوم |
000ر000ر75+000ر000ر400 | ||
در سال سوم پیمان 100 درصد تکمیل شده است. |
درآمد و هزینه های شناسایی شده در شرکت یوز:
سال اول – میلیون ریال | سال دوم – میلیون ریال | سال سوم – میلیون ریال | |
درآمد | 544 | 298 | 158 |
هزینه های پیمان | 250 | 150 | 130 |
سود ناخالص | 294 | 148 | 28 |
544=54.35% * 000ر1 = درآمد پیمان در سال اول | |||
298=544-(84.21% * 000ر1) = درآمد پیمان در سال دوم | |||
158=842-(100% * 000ر1) = درآمد پیمان در سال سوم |
نحوه ثبت درآمد پیمان در دفاتر شرکت یوز به شرح ذیل می باشد:
شرح – حساب | سال اول – مبلغ میلیون ریال | سال دوم – مبلغ میلیون ریال | سال سوم – مبلغ میلیون ریال | |||
بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | بدهکار | بستانکار | |
حساب دریافتنی – مبلغ بازیافتنی پیمان | 544 | 298 | 158 | |||
درآمد پیمان | 544 | 298 | 158 |
افشا اطلاعات در صورت وضعیت مالی طبق استاندارد حسابداری پیمان های بلند مدت
- مبلغ بازیافتنی پیمان ها در سرفصل حسابهای دریافتنی به طور مجزا افشاء می شود،
- پیش دریافت پیمان در سرفصل پیش دریافت ها،
- مانده پیمان های درجریان پیشرفت تحت همین سرفصل افشا می شود،
- ذخیره زیان قابل پیش بینی در سرفصل ذخایر، و
- سپرده های قابل استرداد از جمله بیمه، حسن انجام کار در سرفصل حسابهای دریافتنی.
شناسایی زیان مورد انتظار پیمان مطابق با استاندارد حسابداری پیمان های بلند مدت
در صورتی که برآورد ها نشان دهد که مجموع هزینه های پیمان بیش از مجموع درآمدهای آن است باید برای زیان پیمان، ذخیره شناسایی شود. این نوع پیمان های را میتوان از مصادیق قراردادهای زیانبار طبقه بندی نمود. بر طق استاندارد حسابداری شماره 4 ذخایر و بدهی های احتمالی زیان در دوره ای شناسایی می شود که زیانبار بودن پیمان محرز گردیده باشد.
ذخیره زیان پیمان بر اساس هزینه های برآوردی لازم برای تکمیل پیمان به علاوه هزینه های تحمل شده پیمان محاسبه می شود. (این ذخیره باید به طور جداگانه در بخش بدهی های جاری صورت وضعیت مالی نشان داده شود.)
مجموع زیان مورد انتظار + سود هایی که قبلا گزارش شده است = زیان پیمان
افشا اطلاعات در صورت و سود زیان طبق استاندارد حسابداری پیمان های بلند مدت
- درآمد شناسايي شده دوره (درآمد پيمان).
- هزينه شناسايي شده دوره (بهاي تمامشده پيمان) شامل هزينه شناسايي شده پيمان طي دوره و زيان قابل پيشبيني شناسايي شده طي دوره.
افشا رویه های حسابداری طبق استاندارد های حسابداری پیمان های بلند مدت
- روشهاي تعيين درآمد شناسايي شده دوره.
- روشهاي تعيين مرحله تكميل پيمان درجريان پيشرفت.